چاقی چیست؟

چاقی بیماری مزمنی است که به علت نامتعادل بودن میزان دریافت انرژی از راه غذا و میزان مصرف یا سوخت انرژی در نتیجه فعالیت بدنی بوجود می آید درواقع چاقی یک اختلال پیچیده تنظیم اشتها و سوخت و ساز مواد غذایی در تبدیل به انرژی است که توسط عوامل زیست شناختی خاصی کنترل می گردد.چاقی با ذخیره بیش ازحد انرژی بصورت چربی در بدن ظاهر می شود بیش از نیمی از مردم آمریکا مبتلا به اضافه وزن هستند و تقریبا ٢۵% از آنها درمعرض خطر بیماریهای گوناگون ناشی از چاقی می باشند. زمانیکه نسبت وزن به قد ٢٠% یا بیش از میزان ماکزیمم باشد چاقی تلقی می گردد.بقیه مطلب را در ادامه بخوانید....

  معیار تشخیص چاقی برچه مبنایی است؟

برای تشخیص چاقی از اندازه گیری بی ام آی (BMI : body mass index) استفاده می شود که بر مبنای آن وزن تقیسم بر قد به توان دو است ( m ۲(قد)/ kg وزن = BMI ).

از جدول سمت چپ می توانید عدد فوق را با وارد کردن قد و وزن به سانتیمتر و اینچ بدست آورید

البته عوامل دیگری هم در تقسیم بندی چاقی از نظر شدت موثر است که از جمله می توان به توزیع چربی در قسمتهای مختلف بدن‘ دور کمر‘ دور مچ دست و میزان جثه افراد اشاره کرد معیار BMI  برای سنجش چاقی در بزرگسالان است و در کودکان بسته به سنین مختلف فرمولاسیون های متفاوت ارائه شده است .

براساس طبقه بندی سازمان بهداشت جهانی WHO تقسیم بندی چاقی بر مبنای BMI به قرار زیر است:

تشخیص                   BMI

کم وزن                    ‌۵/۱۸>

وزن طبیعی               ۹/۲۴-۵/۱۸

اضافه وزن                 ۹/۲۹-۲۵

چاق                        ۳۰<

چاقی کلاس ۱            ۹/۳۴-۳۰

چاقی کلاس ۲            ۹/۳۹-۳۵

کلاس ۳                   ۴۰<

به عنوان مثال :

اگر فردی دارای قد cm۱۶۰و وزن ۹۰ کیلوگرم باشد ۲.۵۶/۹۰= ۱۵/۳۵ است که در تقسیم بندی سازمان بهداشت جهانی این فرد چاق از کلاس ۲ است که البته در این مورد بایستی عواملی چون جثه‘ مردیا زن بودن‘ شاغل یا بی کاربودن‘ ورزشکار یا غیر ورزشکار بودن و موارد بسیار دیگری را مد نظر گرفت.

با توجه به اینکه توزیع آناتومیک چربی بدن نقش بسیار مهمی در خطرات چاقی دارد و چاقی مرکزی (احشایی) در مقایسه با چاقی محیطی با خطر بیشتری برای سلامتی همراه است به همین دلیل شاخص دیگری تحت عنوان اندازه دور کمر شاخص بسیار مهمی برای مشخص کردن خطرات بالینی به خصوص برای پرفشاری خون و دیابت می باشد.

جنس                      محدوده خطر                       محدوده اقدام

 مرد                         ۱۰۲-۹۴                            cm۱۰۲<

 زن                          cm۸۸-۸۰                         cm۸۸<

علل چاقی چیست؟

همانطوریکه در ابتدای بحث اشاره شد عوامل بسیار زیادی در بروز چاقی موثر هستند ولی بطور عمده علت های شناخته شده به قرار زیر است.

 الف) علل ژنتیکی: بین ۷۰-۲۵ درصد از تغییرات غیر طبیعی در وزن بدن ناشی از مسائل مربوط به ژن می باشد علت بالابودن طیف حداقل و حداکثر ذکر شده تفاوت منابع علمی و کتب مرجع چاقی است ولی در کل بایستی اذعان داشت که نقش عوامل ژنتیکی درچاقی ثابت شده است و با توجه به مطالعات خانوادگی که هم خوانی BMI  را در منسوبین درجه اول نشان داده است این موضوع به اثبات رسیده است که نقش اختلالات ژنتیکی چیزی غیر قابل انکار است.طبق تحقیقات انجام گرفته مشخص شده است که عواملی چون سوخت و ساز پائین درحال استراحت ‘ اثر حرارت کم مواد غذایی و یا عدم سوخت و ساز کامل چربی به همراه تمایل زیاد بدن برای استفاده از کربوهیدراتها (مواد قندی) به عنوان سوخت می توانند زمینه ژنتیکی چاقی را نشان دهند.

ب) عوامل محیطی: اختراعات و ابداعات مختلف در جهت راحتی انسان به طور غیر مستقیم سبب افزایش چشمگیر چاقی در دنیا شده است.

اتوموبیل‘ آسانسور‘ پله برقی‘ ماشین های لباسشوئی و ظرفشویی‘ دستگاه های کنترل از راه دور‘ مایکروویو و هزاران مورد دیگر همگی انسان را از تحرک واداشته و از طرف دیگر غذاهای آماده‘ رستوران ها و تولید موادغذایی در بسته بندی های بزرگ مثل سس مایونز خانواده‘ چیپس خانواده و… عوامل مساعدی برای حرکت کمتر و مصرف بیشتر را فراهم آورده است بطوری که داده های فوق بیانگر این مطلب هستند که افزایش شیوع چاقی در دو یا سه دهه اخیر ممکن است ناشی از کاهش درمصرف انرژی باشد که با کاهش مساوی در دریافت انرژی نبوده است.

ج) بیماریها: بسیاری از بیماری ها با توجه به مکانیسم آنها باعث چاقی می شود کم کاری غده تیروئید سبب کاهش هورمونهای تیروئدی می شود که این هورمونها نقش بسیار مهمی در سوخت و ساز مواد غذایی در بدن دارند و کم شدن آنها باعث ذخیره سازی چربی و درنتیجه چاقی می شوند. بیماریهای دیگری چون اختلالات عصبی – عضلانی‘ بیماری های استخوان و مفاصل بصورت غیر مستقیم و از طریق کاهش فعالیت باعث چاقی می شوند. اختلال در هورمونهای جنسی چه در زنان و چه در مردان ممکن است تعادل متابولیکی بدن را بهم زده و یکی از عوارض خود را با چاقی نشان دهند.

د) داروها: بسیاری از داروها در افزایش وزن نقش دارند این اثرات ممکن است مستقیم باشد مثل داروهای ضدبارداری یا کورتون ها و یا در اثر پیامدهای ناشی از دارو باشدمثل داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب که با ایجاد خواب آلودگی و بی تحرکی سبب کاهش در مصرف انرژی می شوند.

ه) اختلالات عصبی و مشکلات روانی: که با توجه به غیر فعال کردن افراد سبب چاقی شده و مصرف داروهای مختلف این اثرات را دوچندان می نماید.

چاقی :

 چاقی با ذخیره بیش ازحد انرژی بصورت چربی در بدن ظاهر می شود بیش از نیمی از مردم آمریکا مبتلا به اضافه وزن هستند و تقریبا ٢۵% از آنها درمعرض خطر بیماریهای گوناگون ناشی از چاقی می باشند.

زمانیکه نسبت وزن به قد ٢٠% یا بیش از میزان ماکزیمم باشد چاقی تلقی می گردد. BMI بیش از kg/m۲ ٣٠ مشخصه چاقی است BMI شاخص توده بدن است و با وزن به کیلوگرم / ( قد به متر )٢ محاسبه می شود درافرادیکه BMI بین ٩/٢٩ – ٢۵ باشد مبتلا به اضافه وزن هستند اما نه چاقی بنابراین باید به رژیم غذایی و کالری مصرفی آنها توجه بیشتری کرد.

برطبق آمار بدست آمده میزان چاقی رو به افزایش است و متاسفانه یک آمار ناخوشایند نشان می دهد که در صد کودکان و نوجوانان چاق در ٢٠سال گذشته در آمریکا دوبرابر شده است .

میزان انرژی که اغلب مردم در طی روز نیاز دارند ، بطور متوسط ( معمول ) برای زنان حدود ٢٠٠٠ کالری و برای مردان ٢۵٠٠ کالری می باشد . این میزان برای یک ورزشکار حرفه ای ۴٠٠٠ کالری بیشتر است وبرای یک زن حامله و شیرده ۵٠٠ – ٣٠٠ کالری بیش از کالری مورد نیاز یک زن در حالت عادی است .

بدن هرگز نمی تواند پروتئین و کربوهیدرات را ذخیره کند بنا براین مازاد پروتئین وکربوهیدرات خورده شده را به چربی تبدیل و ذخیره می کند . یک پوند چربی

( حدود ۴۵٠ گرم ) تقریبا ٣۵٠٠ کالری انرژی تولید می کند ، بنابراین در مصرف مواد غذایی باید تعادل برقرار باشد تا مازاد آنها به شکل چربی ظاهر نگردد.

کلسترول بالا و اختلالات کلیه و کیسه صفرا چاقی باعث افزایش خطر بیماری و مرگ می گردد . همچنین چاقی باعث افزایش خطر ابتلا به بعضی از انواع سرطان بخصوص سرطانهای کیسه صفرا – رحم و پستان می باشد.

درافراد چاق خطر ایجاد سنگ کیسه صفرا سه برابر افراد دیگر است . همچنین چاقی یک فاکتور خطر برای پیشرفت بیماری ورم وسائیدگی مفاصل ( استئوآرکریت ) و اختلالات تنفسی حین خواب می باشد.

عامل ژنتیک در ایجاد و پیشرفت چاقی نقش بسزایی دارد. احتمال چاقی در بچه های دارای والدین چاق نسبت به بچه های دارای والدین وزن نرمال ١٠ برابر بیشتر است .

عوامل موثر درچاقی :

١ – مصرف غذایی زیاد بیش از نیاز بدن

٢ – مصرف زیاد الکل

٣ – روش زندگی خانه نشینی و بی تحرکی

عوال موثر در جلوگیری از اضافه وزن :

١ – استرس

٢ – خستگی و دلتنگی و دلسردی

٣ – عادات غذایی غلط

۴ – اجتناب ازخانه نشینی و بی تحرکی و انجام دادن تمرینات ورزشی ٣ روزدرهفته هربار برای مدت ٣٠ دقیقه و بطور کلی سعی در افزایش فعالیت بدنی مثلا پیاده روی بجای استفاده از ماشین و رانندگی – استفاده از پله بجای آسانسور و یا کوهپیمایی بجای استفاده از تله کابین

۵ – کاهش مصرف غذاهای محتوی قند و چربی بالا و افزایش مصرف غذاهای محتوی فیبر زیاد مانند میوه جات و سبزیجات .

ضمنا برای کاهش وزن به این موارد باید توجه گردد‌:

١ – کاهش سریع وزن روش مناسبی نمی باشد ، زیرا کاهش سریع وزن معمولا همراه با افزایش سریع مجدد وزن می باشد .در طول ماه کاهش وزن ۴-٣ کیلو گرم مناسب است .

٢ – هرگز از دارو برای کاهش وزن استفاده نکنید زیرا بعضی از داروها دارای اثرات جانبی بوده و درمواردی بسیار خطرناک هستند و طبق آمار و گزارشات موجود، عوارض و خطرات زیادی به بار اورده اند مثل مشکلات عصبی و گوارشی و در پاره ای موارد سکته های قلبی و مغزی و مرگ و میر .

٣ – مصرف داروهای ضد اشتها برای کوتاه مدت با نظر پزشک مشکل چندانی ندارد . اما این نوع داروها کمک به تغییر عادت غذایی شما نمی کند و این موضوع برای داشتن وزن مناسب بسیار حائز اهمیت است .

چاق هستید یا لاغر؟ خودتان محاسبه کنید!

 برای اینکه دقیقاً بدانیم که چاق هستیم یا لاغر، پیش از همه باید اندازة وزن و قد خود را بدانیم، یعنی تنها وزن شخص برای تعیین چاقی او کافی نیست، اندازة قدش را هم باید در نظر بگیریم.

 «شاخص جرم بدن» یا BMI) Body Mass Index) که در واقع رابطه بین وزن و قد را نشان می‌دهد، یکی از دقیق‌ترین معیارهای علمی است که به یاری آن می‌توانیم بفهمیم که کیلوگرمهای اضافی بدن، چگونه سلامت ما را به خطر می‌اندازند.

 امروزه پزشکان، پژوهشگران و متخصصان مراقبتهای بهداشتی از این شاخص علمی بسیار سود می‌جویند تا از میزان دقیق چاقی اشخاص آگاه شوند. جدولها یا تابلوهای ویژه‌ای هم طراحی شده که با مراجعه به آنها خود شخص نیز می‌تواند به سادگی دریابد که آیا چاق است، اضافه وزن دارد، یا کمبود وزن. برای این کار کافی است که اندازة دقیق قد و وزن خود را بدانیم.

 البته ”شاخص جرم بدن“ میزان چربی بدن را به طور مستقیم تعیین نمی‌کند، ولی بالابودن این شاخص از معیارهای عادی، معمولاً با افزایش چربی بدن، و در نتیجه اضافه‌وزن، ارتباط دارد.

بنابراین همچنان که باید میزان فشار خون و کلسترول خود را منظماً تحت‌نظر بگیریم، «شاخص جرم بدن» خود را نیز باید محاسبه کنیم، زیرا BMI بالا یا افزایش آن نشانة خطر است.

 چگونه BMI را محاسبه کنیم؟

همچنان که گفتیم برای محاسبة ”شاخص جرم بدن“ خود می‌توانید به جدولی که در همین صفحه چاپ شده است، مراجعه کنید. اما خودتان هم می‌توانید با در دست داشتن اندازة قد و وزن خود، BMI را محاسبه کنید، به این ترتیب که وزن خود را (برحسب کیلوگرم) بر مجذور قد خود (برحسب سانتی‌متر) تقسیم کنید و حاصل را در عدد ۱۰۰۰۰ (ده‌هزار) ضرب کنید. عدد به دست آمده «شاخص جرم بدن» (BMI) شماست.

 روش یادشده را می‌توان در فرمول زیر خلاصه کرد:

     ۱۰۰۰ *  ۲قد/وزن   یعنی :

weight (وزن برحسب kg) تقسیم بر مجذور قد  Height۲ (برحسب cm) ضرب در ۱۰۰۰۰.

مثال: اگر وزن شما ۷۰ کیلوگرم و قدتان ۱۷۰ سانتی‌متر باشد، «شاخص جرم بدن» (BMI) شما میِ‌شود:

۲۴.۲=۱۰۰۰۰×[۱۷۰۲÷۷۰]

وزن مناسب کدام است؟

در رهنمودهای علمی استاندارد تعریف جدیدی از «وزن مناسب» داده شده است، بدین معنی که:

 اگر «شاخص جرم بدن» شخص (یعنی نسبت قد و وزن) ۲۴ یا کمتر باشد، وزن او مناسب است.

 وزن عادی و مناسب ـ شما شاخص جرم بدن: ۱۸.۵ – ۲۴.۹

 وزن کم ـ شاخص جرم بدن: زیر ۱۸.۵

 اضافه وزن ـ شاخص جرم بدن: ۲۵ – ۲۹.۵

 چاق ـ شاخص جرم بدن: ۳۰ و بیشتر.

دور کمر

با یک متر نواری دور کمر خود را هم اندازه بگیرید، زیرا اندازة دور کمر شاخص خوبی برای تشخیص میزان چربی ناحیة شکم است، و شکم‌گُنده بودن یکی از نشانه‌های عوامل خطرزا برای بیماری قلبی و بیماران دیگر است. کسانی که BMI آنها در محدودة ۲۵ تا ۹ر۳۴ قرار دارد، و دور کمرشان هم بیش از ۱۰۰سانتی‌متر (برای مردان) و ۸۹سانتی‌متر (برای زنان) است، در معرض خطر بسیار بالای ابتلا به مشکلات جسمانی قرار دارند.